Damianus, J.: Iani Damiani Senensis ad Leonem X. pont (...). - Basel, 1515

Autor  Damianus, Janus
Titel  [Ad Leonem X pontificem maximum de expeditione in Turcas elegeia] Iani Damiani Senensis ad Leonem X. pont. max. de expeditione in Turcas elegeia, cum argutissimis doctissimorum virorum epigrammatibus. Epistola Pisonis ad Io. Coritium, de conflictu Polonorum & Lituanorum cum Moscovitis. Henricus Penia ad reverend. card. de Saulis, de gestis Sophi contra Turcas. Epistola Sigismundi Poloniae regis ad Leonem X. pont. max. de victoria contra schismaticos Moscovios, apud aras Alexandri Magni parta. Erasmi Roterodami epistola ad Leonem X. pont. max. de laudibus illius, & nova Hieronymianorum operum aeditione. Eiusdem ad reverendiss. d. Grimannum s.m. cardinalem epistola. Eiusdem ad reverendiss. dn. Raphaelem Rearium tit. s. Gaeorgii cardinalem epistola. Eiusdem ad eximium sacrae theologiae doctorem Martinum Dorpium Hollandum epistola apologetica de suarum lucubrationum aeditione. Eiusdem in laudem urbis Selestadii panegyricum carmen
Impressum  Basileae : apud Ioannem Frobenium, [1515]
Umfang  [112] S. ; 23 cm
Notiz  Enthält auch Texte von Paulus Jovius, Severus Monachus, Decius Syllanus, Basilius Chalcondylas, Constantinus Achazas, Hieronymus Delius, Factius Polydorus, Pietro Foderè, Phoebus Ptolomaeus und Paulus Soranus
Erscheinungsjahr aus VD 16
Signaturen: A-O⁴
Druckermarke
Mit einleitenden Texten von Aulus Janus Parrhasius und Janus Vitalis
Druckort  Basel
Druckerei  Froben, Johannes (Offizin, Basel)
Enthaltene Werke  Erasmus, Desiderius, 1469-1536: Epistola ad Leonem X pontificem. - Erasmus, Desiderius, 1469-1536: Epistola ad Raphaelem Rearium cardinalem. - Piso, Jacobus: Epistola ad Johannem Coritium de conflictu Polonorum et Lituanorum cum Moscovitis. - Peña, Henricus: De gestis Sophi contra Turcas. - Erasmus, Desiderius, 1469-1536: Epistola ad Grimannum cardinalem. - Zygmunt I, König von Polen, 1467-1548: Epistola ad Leonem X pontificem maximum de victoria contra schismaticos Moscovios apud aras Alexandri Magni parta. - Erasmus, Desiderius, 1469-1536: In laudem urbis Selestadii panegyricum. - Erasmus, Desiderius, 1469-1536: Epistola ad Martinum Dorpium Hollandum
Weitere Urheber  Vitalis, Janus
Parrasio, Aulo Giano, 1470-1534
Giovio, Paolo, 1483-1552
Severus, Monachus
Decius Syllanus
Chalcondylas, Basilius
Constantinus Achazas
Delius, Hieronymus
Factius Polydorus
Foderè, Pietro
Ptolomaeus, Phoebus
Soranus, Paulus
Bibliogr. Nachweis  VD16 D 69
Signatur  Frey-Gryn F V 9:2
Anm. zum Exemplar  Bl. O₄ mit Kolophon fehlt (herausgerissen)
Zusammengebunden mit: D. Erasmi Roterodami viri undecunque doctissimi lucubrationes. - Strasbourg, 1516
Bogen B verkehrt eingebunden (Reihenfolge: B₃, B₄, B₁, B₂)

Illustrationen

Buchseite

Titelseite

Nach oben

Kommentar

(lco) Das vorliegende Sammelwerk, erschienen im August 1515 in der Offizin des Johann Froben, enthält neben zwölf Gedichten unterschiedlicher Länge – unter ihnen die Ad Leonem X. de expeditione in Turcas elegeia von Janus Damianus – und drei Episteln verschiedener Autoren, vier Episteln und das Gedicht Encomium Selestadii des Erasmus.

Elf Epigramme verschiedener Autoren [1] [3] und die Elegie von Damianus [2]

Elf Epigramme und die Elegie Ad Leonem X. de expeditione in Turcas bilden den ersten Teil des vorliegenden Sammelwerkes, in dem das Thema der Aufforderung zu einem neuen Kreuzzug gegen die Ungläubigen zentral ist. Hervorzuheben ist die in 93 elegischen Distichen verfasste Elegie des aus Siena stammenden päpstlichen Gesandten Janus Damianus. Der Dichter behauptet die Unabwendbarkeit eines neuen Krieges gegen die Türken und richtet einen eindringlichen Appell an die christlichen Länder Europas, die nach den Zerstörungen der Italienzüge den Frieden unlängst erobert haben, um nun unter der Führung von Papst Leo X eine neue epische Heldentat vollzubringen.

In den elf Epigrammen verschiedener Autoren – zwei Epigramme befinden sich vor der Elegie Ad Leonem X. de expeditione in Turcas, neun folgen ihr – werden Papst Leo X sowie der Dichter Damianus auch mit Anspielungen auf mythologische Motive gepriesen: Der Papst wird mit den grössten antiken Helden wie Achilles, Hektor, Aeneas sowie Alcides und Hannibal verglichen und Damianus wird nebst Vergil, Properz und Tibull als neuer von den Musen beseelter Dichter gerühmt.

Drei Episteln verschiedener Autoren und ein Epigramm von Jovius [4]

Die folgenden drei Episteln berichten von zwei Konflikten. Der Brief von Jacobus Piso an Johannes Coritius und die von Sigismund I, König von Polen, an Papst Leo X gerichtete Epistel handeln vom Sieg gegen die schismatischen Moskauer. Der an den Kardinal Bandinello Sauli gerichtete Brief von Henricus Peña (Penia), dem ein kurzes Epigramm von Paulus Jovius vorangeht, berichtet von den Heldentaten von Ismā’īl I, Schah von Iran, gegen die Türken.

Vier Episteln von Erasmus [5]

Es folgen vier Episteln des Erasmus, von welchen die ersten drei zwischen April und Mai 1515 in London und die letzte im gleichen Jahr in Antwerpen geschrieben wurden. Der erste Brief [Erasmus/Allen, Ep. 335] richtet sich an Papst Leo X, mit dem Erasmus seit seinem Aufenthalt in Italien (1506–1509) in enger Freundschaft verbunden ist. Der Humanist äussert ihm gegenüber seine Missbilligung über einen neuen Kreuzzug (At belli cum Turcis suscipiendi, nec autor est Christus, nec adhortatores Apostoli) sowie seinen Wunsch, ihm die bei Froben erschienene neunbändige Ausgabe der Werke des Kirchenvaters Hieronymus zu widmen. Die folgenden zwei Briefe richten sich an die Kardinäle Domenico Grimani [Erasmus/Allen, Ep. 334] und Raffaele Riario [Erasmus/Allen, Ep. 333]. Die vierte und letzte Epistel des vorliegenden Sammelwerkes ist die berühmte, an den Theologen Martinus Dorpius gerichtete Antwort, in der Erasmus die Themen seines Moriae encomium vorwegnimmt [Erasmus/Allen, Ep. 337].

Das Encomium Selestadii von Erasmus [6]

Im vorliegenden Band befindet sich die editio princepsdes in 19 elegischen Distichen verfassten Encomium Selestadii [Erasmus/Vredeveld Nr. 53], in dem Erasmus für den freundlichen Empfang dankt, welchen ihm die dort im Gymnasium Sélestat (Elsass) tätigen Humanisten bereitet haben, als er im August 1514 in Basel ankam. Genannt werden Jakob Wimpfeling, Jakob Spiegel, Johann Kierher, Johannes Sapidus, Paulus Constantinus Phrygio, Johann Stork, Beat Arnold, Matthias Schürer sowie Beatus Rhenanus.

Weitere Werke im Sammelband

Das vorliegende Sammelwerk ist mit der zweiten Auflage der Lucubrationes des Erasmus – erschienen im Jahr 1516 immer noch in Strassburg bei Matthias Schürer – zusammengebunden.

Weitere Exemplare des beschriebenen Drucks in der UB Basel

Aleph E VIII 23:6

AN VIII 1:2

DJ III 3:7

FL VII 15:2

Weiterführende Literatur

Erasmus: Carmina, hrsg. von Harry Vredeveld. In: Opera omnia Desiderii Erasmi Roterdami recognita et adnotatione critica instructa notisque illustrata, I-7. Amsterdam, 1995 [kritische Edition und Kommentar]

Erasmus: Poems, übers. von Clarence H. Miller, hrsg. von Harry Vredeveld. In: Collected Works of Erasmus 85-86. Toronto, 1993 [kritische Edition, Kommentar und englische Übersetzung]

Erasmus: The poems of Desiderius Erasmus, hrsg. von Cornelis Reedijk. Leiden, 1956

Erasmus: Opus epistolarum Desiderii Erasmi Roterdami, hrsg. von Percy Stafford Allen. Oxford, 1906-58

Cosenza, Mario Emilio: Biographical and bibliographical dictionary of the Italian humanists and of the world of classical scholarship in Italy, 1300-1800. 2nd ed. Boston, 1962-67

Contemporaries of Erasmus. A biographical register of the Renaissance and Reformation, hrsg. von Peter Gerhard Bietenholz. Toronto, 1985-87

Titel und Incipits

[1] Epigramme verschiedener Autoren [zum Text]

Titel: Ianus Parrhasius adloquitur elegiam
Incipit: Qui tibi molle latus fulgenti cingere ferro

Titel: Ianus Vitalis Panormitanus
Incipit: Quod Leo, quod decimus canitur, tibi sic Leo, non ne est

[2] Die Elegie von Damianus [zum Text]

Titel: Ianus Damianus Senensis ad Leonem. X. Pont. Max.
Incipit: Summe pater salve, salve qui numine divum

[3] Epigramme verschiedener Autoren [zum Text]

Titel: Dominus Severus Monachus ad Leonem
Incipit: Qui te dive Leo iuvenili carmine Ianus

Titel: Decius Syllanus ad Ianum Damianum
Incipit: Quicquid Apollineo vates Cumana sub antro

Titel: Basileiou tou Chalkondilou
Incipit: [Epigramm in Griechisch]

Titel: Constantinus Achazas Graecus ad Leonem
Incipit: Carmine Maeonidae est nunc fortunatus Achilles

Titel: Delius Hieronymus Alexandrinus Ro.
Incipit: O mihi memorande Damiane

Titel: Factius Polydorus Pavonius
Incipit: Tam bene divinum hortaris Damiane Leonem

Titel: Petrus Foederinus Ro.
Incipit: Salmoneus valuit tantum non fulmine, Pollux

Titel: Phoebus Ptolemeus Senen.
Incipit: Quis te divinum nescit Damiane poetam

Titel: Paulus Soranus
Incipit: Quae tua, facundi Iani tam docta poetae

[4] Drei Episteln verschiedener Autoren und ein Epigramm von Jovius [zum Text]

Titel: Epistola Pisonis ad Ioannem Coritium, de conflictu Polonorum et Lituanorum cum Moscovitis. Piso Coritio s.
Incipit: Scio ego ambiguum tibi esse, Coriti mi charissime

Titel: Ad lectorem Iovius
Incipit: Hic Martis strepitus, Armatorumque Phalanges

Titel: Henricus Penia ad reverendiss. card. de Saulis, de gestis Sophi contra Turcas
Incipit: Reverendissime in Christo pater et domine

Titel: Epistola sereniss. ac invictiss. d. Sigismundi regis Poloniae, magni ducis Lituaniae, Russiae, Prussiaeque domini et haeredis. Ad sanctiss. d. Leonem X. Pont. Max. De victoria contra schismaticos Moscovios apud aras Alexandri Magni parta
Incipit: Beatissime pater et domine, domine clementissime, post pedum oscula beatorum

[5] Vier Episteln von Erasmus [zum Text]

Titel: Beatissimo patri Leoni Decimo Pontifici vere Maximo, Erasmus Roterodamus s.d.
Incipit: Si celsitudinis tuae ratio habeatur, beatissime pater

Titel: Reverendissimo domino cardinali Grymano Erasmus Roterodamus. s.d.
Incipit: Quo minus a primo illo et eodem postremo congressu

Titel: Reverendissimo in Christo patri ac domino d. Raphaheli, cardinali Sancti Gaeorgii, Erasmus Roterodamus, s.d.
Incipit: Quod annis iam aliquot meae siluerunt litterae

Titel: Erasmus Roterodamus Martino Dorpio theologo eximio. s.d.
Incipit: Non fuit reddita nobis epistola tua, sed tamen exemplar

[6] Das Encomium Selestadii von Erasmus [zum Text]

Titel: Encomium Selestadii carmine elegiaco per Erasmum Roterodamum
Incipit: Nobile Slestadium, tua quis pomeria primus

Erwähnte Personen: Damianus, Janus; Leo X, Papst; Coritius, Johannes; Ismā’īl I, Schah von Iran; Sauli, Bandinello; Grimani, Domenico; Riario, Raffaello; Wimpfeling, Jakob; Spiegel, Jakob; Kierher, Johann; Sapidus, Johannes; Phrygio, Paulus Constantinus; Stork, Johann; Arnold, Beat; Schürer, Matthias; Rhenanus, Beatus; Dorpius, Martinus

Themen: Historisch: Gymnasium Sélestat ; Kreuzzug; Italienzüge; Hannibal

Themen: Poetisch: Elegie; Epigramm; Epos; Distichon, elegisches; Elegisches Distichon; Bukolik

Themen: Literaturhistorisch: Vergilius Maro, Publius; Propertius, Sextus; Tibullus, Albius

Themen: Mythologisch: Musen; Achilles; Aeneas; Hector; Hercules

Nach oben